ZMIANY W PRAWIE W ZWIĄZKU Z DYREKTYWĄ „OMNIBUS” cz. 2

7 stycznia 2020 r. weszła w życie tzw. dyrektywa OMNIBUS[1], czyli dyrektywa zmieniająca szereg aktów prawnych dotyczących ochrony konsumentów w Unii Europejskiej. Jej przyjęcie wywołało falę artykułów na jej temat, co z jednej strony skutkowało zwiększeniem świadomości o nadchodzących zmianach w przepisach, jednak skutkowało również wieloma uproszczeniami i niedopowiedzeniami. W konsekwencji wiele osób ma błędne wyobrażenia na temat nadchodzących zmian. W związku z tym cyklu artykułów wyjaśnimy podstawowe kwestie związane z dyrektywą „OMNIBUS”, to znaczy:

• kogo dotyczy?
• od kiedy należy ją stosować?
• co się zmieni?
• jak na te zmiany reagować?

Zapraszamy do zapoznania się z częścią pierwszą cyklu poświęconą pytaniom o to kogo dotyczy dyrektywa OMNIBUS i od kiedy należy stosować przewidziane w niej rozwiązania. Z niniejszego wpisu można dowiedzieć się za to co się zmieni i jak na te zmiany reagować.

Obniżanie ceny

Promocje, obniżki, rabaty – to stała praktyka sprzedawców. Powszechnie jednak panuje przekonanie, że nie zawsze jest to „okazja”, tylko praktyka stwarzająca wrażenie oszczędności, polegająca na m.in. chwilowym podniesieniu ceny aby potem ją obniżyć pod pozorem promocji.

Aby temu zapobiec dyrektywa przewiduje obowiązek podawania w ogłoszeniu o obniżce ceny najniższej ceny z określonego przez prawo krajowe okresu sprzed zastosowania obniżki.

Przewidziano w tym zakresie też kilka rozwiązań, które ustawodawca krajowy może, lecz nie musi wprowadzić, tj.:

• inne przepisy dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności,
• jeżeli dany produkt znajduje się w obrocie krócej niż 30 dni – krótszy okres brany od uwagę przy zastosowaniu obniżki,
• w przypadku stopniowego zwiększania obniżki cen, informacja powinna obejmować ceną sprzed pierwszego zastosowania obniżki ceny.

Warto wiec już przygotować rozwiązania techniczne pozwalające na szybkie ustalenie właściwej ceny.

Treści stworzone przez konsumenta

Niektóre usługi cyfrowe wiążą się z tworzeniem treści przez konsumenta. Zapewne, gdyby każdy konsument czytał ich regulaminy, niektóre z  platform nie znalazłyby klientów. Dlaczego?

Otóż niektóre regulaminy przewidują, że dostawca usługi może wykorzystywać treści stworzone przez konsumenta do swoich własnych celów – niejednokrotnie bliżej tych celów nie określając lub też określając je w sposób bardzo ogólny.

Dyrektywa OMNIBUS przewiduje w tym zakresie zmianę, zgodnie z którą przedsiębiorcy nie będą mogli wykorzystywać treści innych niż dane osobowe, które zostały dostarczone lub wytworzone przez konsumenta w trakcie korzystania z treści lub usług cyfrowych (choć istnieją w tym zakresie pewne wyjątki, takie jak np. treści dotyczące wyłącznie aktywności konsumenta w trakcie korzystania ze wspomnianych treści lub usług dostarczonych przez przedsiębiorcę).

Dodatkowo przedsiębiorca będzie miał obowiązek udostępnienia konsumentowi powyższych treści na każde jego żądanie. Konsument będzie miał prawo do odzyskania tych treści od przedsiębiorcy nieodpłatnie. Dyrektywa OMNIBUS nie precyzuje wprawdzie szczegółowo terminu, w jakim treści będą musiały być udostępnione konsumentowi (określając go jako „rozsądny”), przewiduje jednak, że format przekazanych treści musi być powszechnie używany i nadający się do automatycznego przetwarzania.

Warto więc już dziś (zwłaszcza przy planowaniu nowych rozwiązań) uwzględnić konieczność wydawania treści w takim formacie. Podobny problem pojawił się już przy przygotowaniach dostosowania RODO, które przewidywało prawo dostępu do danych osobowych. Doświadczenia z audytów i wdrożeń przepisów z zakresu ochrony danych osobowych pokazały nam, że jest to niejednokrotnie problematyczne i czasochłonne.

Wcześniej warto też uwzględnić wspomniany zakaz wykorzystywania treści innych niż dane osobowe przez przedsiębiorcę, bowiem może się on przełożyć na wiele procesów przedsiębiorstw oraz ich ofertę.

Odstąpienie od umowy

Zmianie mogą ulec też terminy na odstąpienie od umowy, jednak ich wprowadzenie będzie zależało od krajowego ustawodawcy.

Dyrektywa przewiduje skutki odstąpienia od umowy, tj. prawa i obowiązki ciążące na konsumencie i przedsiębiorcy. Przewidziane zostały też potencjalne zmiany w zakresie wyjątków od prawa odstąpienia od umowy.

Z uwagi na obszerność dyrektywy OMNIBUS warto w tym miejscu jedynie zwrócić uwagę, że nowe przepisy to nie tylko nowe obowiązki dla przedsiębiorców. W zakresie odstąpienia od umowy przez konsumenta dyrektywa przewiduje bowiem, że przedsiębiorca powinien mieć prawo do uniemożliwienia konsumentowi dalszego korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej (w tym przez zablokowanie konta użytkownika). Przewiduje ona również, że w takim przypadku konsument powinien powstrzymać się od korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej i udostępniania ich osobom trzecim.

Zmiana w tym zakresie będzie miała w szczególności na stosowane regulaminy.

Obowiązki informacyjne

W dyrektywie przewidziano szereg informacji, jakie powinny zostać udzielone konsumentowi. Należą do nich m.in. obowiązek informowania przez platformy handlowe, czy podmiot oferujący produkty jest przedsiębiorcą, w jaki sposób weryfikowane jest pochodzenie opinii od konsumentów, którzy rzeczywiście kupili lub używali produktu.

W dyrektywie poświęcono wiele uwagi obowiązkom informacyjnym przedsiębiorców, stąd niecelowym byłoby przytaczanie w tym miejscu wszystkich z nich. Istotne jest jednak, że prowadzący działalność powinni zweryfikować dokumentację swoich strony internetowych – zwłaszcza regulaminy.

Ponownie więc wystąpi konieczność zmiany stosowanej dokumentacji.

Katalog praktyk wprowadzających w błąd

Katalog praktyk wprowadzających w błąd został poszerzony o m.in.:

• podawanie wyników wyszukiwania bez wyraźnego oznaczenia płatnej reklamy lub płatności za uzyskanie wyższej pozycji produktów w ramach wyników wyszukiwania,
• zamieszczanie lub zlecenie zamieszczania nieprawdziwych opinii lub rekomendacji lub ich zniekształcanie w celu promowania produktów,
• odsprzedaż konsumentom biletów na imprezy przez przedsiębiorcę, jeżeli nabył je z wykorzystaniem środków automatycznych aby obejść ograniczenia co do liczby biletów, które dana osoba może kupić, lub innych zasad mających zastosowanie do zakupu biletów.

Aby dostosować się do nowych rozwiązań konieczne będzie więc wprowadzenie nowych rozwiązań organizacyjno-technicznych. Z uwagi na ich czasochłonność kierunek zmian warto rozważyć już teraz.

Sankcje

Dyrektywa dotyka również problematyki sankcji za niestosowanie przepisów dotyczących ochrony konsumentów (w polskim prawie w szczególności będą to przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, o prawach konsumenta).

W przepisach mają się pojawić określone w dyrektywie przykładowe kryteria nakładania sankcji, w szczególności grzywien. Określono też jaką maksymalną wysokość sankcji muszą przewidywać przepisy krajowe – tj. o najmniej 4 % rocznego obrotu sprzedawcy lub dostawcy w państwie członkowskim lub państwach członkowskich, których dotyczy dane naruszenie lub co najmniej 2 mln EUR w przypadkach gdy  informacje o rocznym obrocie sprzedawcy lub dostawcy nie są dostępne.

[1] DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta

Paulina Żmuda

aplikant radcowski