Umowy zawierane na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa

Ustawa o prawach konsumenta z dnia 30 kwietnia 2014 r. stanowi stosunkowo nową regulację w systemie prawa, jednak jej znaczenie i zastosowanie w praktyce jest ogromne i z pewnością wciąż będzie wzrastać. Uchwalenie ustawy było konieczne dla dostosowania polskiego ustawodawstwa do unormowań unijnych. Niewątpliwie jest to szczególny ukłon w stronę współczesnych konsumentów.

Ustawa wskazuje na szczególne rozwiązania dotyczące umów zawieranych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.

By mówić o umowie zawartej na odległość konieczne jest zaistnienie następujących przesłanek:

– udział kwalifikowanych stron umowy (konsument – przedsiębiorca), tzw. obrót B2C businnes to consumer;

– brak jednoczesnej fizycznej obecności stron;

– wykorzystanie jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość;

– przedsiębiorca zawiera umowy w sposób zorganizowany i na odległość.

Natomiast umowę zawartą z konsumentem zakwalifikujemy jako umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa, gdy zostanie spełniony któryś z poniższych warunków:

– umowa zostanie zawarta przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy;

– umowa zostanie zawarta w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach wskazanych w poprzednim punkcie;

– umowa zostanie zawarta w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron;

– umowa zostanie zawarta podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.

Lokalem przedsiębiorstwa według ustawy jest miejsce prowadzenia działalności będące nieruchomością albo częścią nieruchomości, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność na stałe bądź miejsce prowadzenia działalności będące rzeczą ruchomą, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność zwyczajowo albo na stałe.

Co istotne i warte podkreślenia raz jeszcze, klientem musi być konsument, natomiast usługodawcą lub sprzedającym – profesjonalista (przedsiębiorca). Do prawidłowej kwalifikacji stron umów zawieranych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa niezbędne będzie przypomnienie wiążących i powszechnie utrwalonych w prawie polskim definicji konsumenta i przedsiębiorcy:

– zgodnie z art. 22 1 kodeksu cywilnego: Za konsumenta uważa się osobę fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową

– kodeks cywilny w art. 431 podaje, że: Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

– art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje: Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

W praktyce umowy na odległość zawierane są przez Internet, telefon lub przy wykorzystaniu druków zamówienia dołączonych do prasy dostarczanych konsumentowi pocztą.

Niektóre umowy zostały wyłączone z zakresu zastosowania ustawy, między innymi: umowy o imprezę turystyczną, umowy dotyczące gier hazardowych czy też umowy zawierane za pomocą automatów sprzedających.

OBOWIĄZEK INFORMACYJNY PRZEDSIĘBIORCY

W przypadku zawierania umowy na odległość lub poza lokalem, przedsiębiorca ma obowiązek udzielenia konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały wielu informacji dotyczących przedsiębiorcy oraz zawieranej umowy. Informacje w szczególności powinny dotyczyć następujących kwestii:

– głównych cech świadczenia;

– danych identyfikujących przedsiębiorcę;

– adresu przedsiębiorstwa, adresu poczty elektronicznej oraz numeru telefonu lub faksu, jeżeli są dostępne;

– łącznej ceny lub wynagrodzenia za świadczenie wraz z podatkami;

– sposobu i terminu wykonania prawa odstąpienia od umowy wraz z dołączeniem wzoru formularza odstąpienia od umowy;

i innych wymienionych w art. 12 ust. 1 pkt. 1 – 21 analizowanej ustawy

Powyższe informacje, do których udzielenia został zobowiązany przedsiębiorca stanowią nierozłączną część umowy, zatem ich zmiana możliwa jest jedynie za zgodą konsumenta.

Jeżeli przedsiębiorca nie dopełnił obowiązków informacyjnych dotyczących opłat dodatkowych lub innych kosztów, konsument nie będzie ponosił takich opłat i kosztów. Ciężar dowodu spełnienia obowiązków informacyjnych spoczywa bowiem na przedsiębiorcy.

SANKCJA DLA PRZEDSIĘBIORCY ZA NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKU INFORMACYJNEGO

Obowiązek informacyjny, który ciąży na przedsiębiorcy stanowi instrument ochrony praw konsumenta. W przypadku, gdy konsument nie zostanie poinformowany przez przedsiębiorcę o przysługującym mu prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu terminu 14 dni do odstąpienia. Wydłużenie ustawowego terminu przyczynia się do wzmocnienia pozycji konsumenta w relacji z przedsiębiorcą, dla którego z kolei jest to swoista kara za niedopełnienie swoich powinności.

PRAWO ODSTĄPIENIA OD UMOWY

Konsumentom przysługuje z mocy ustawy prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa. Możliwość skorzystania z takiego rozwiązania stanowi obok omówionego obowiązku informacyjnego, środek służący intensyfikacji ochrony interesów konsumenckich.

TERMIN:

Konsument, który zawarł umowę na odległość (lub poza lokalem przedsiębiorstwa) może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez konieczności podawania przyczyny. Ustawa wskazuje na sposoby liczenia terminu, co w praktyce jest bardzo pomocne.

Kilka praktycznych wskazówek:

– zamawiamy w sklepie internetowym telefon 5 maja, kurier dostarcza przesyłkę 8 maja, wówczas termin na odstąpienie od umowy upływa z dniem 22 maja – bieg terminu rozpoczyna się od dnia faktycznego objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta;

– dokonujemy zakupu dwóch lamp w sklepie internetowym w dniu 5 maja, pierwszą z nich konsument otrzymał 8 maja, a drugą 10 maja, wówczas termin na odstąpienie od umowy upływa z dniem 24 maja – bieg terminu rozpoczyna się od dnia objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części;

– zamawiamy prenumeratę roczną czasopisma, pierwszy numer czasopisma konsumentowi dostarczono 10 maja, wówczas termin na odstąpienie od umowy upływa z dniem 24 maja – bieg terminu w tym przypadku rozpoczyna się od objęcia w posiadanie pierwszej rzeczy;

Ponadto przy obliczaniu terminu do odstąpienia od umowy należy bezwzględnie pamiętać o poniższych zasadach:

– Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło – zatem w przypadku zakupu rzeczy, termin na odstąpienie od umowy biegnie od dnia następującego po dniu, w którym rzecz została wydana lub dostarczona np. przez kuriera. Rzecz otrzymujemy 10 maja, termin na odstąpienie zgodnie z przedstawioną zasadą zaczyna więc biec od 11 maja.

– Gdy ostatni dzień terminu na odstąpienie od umowy jest dniem ustawowo wolnym od pracy, niedzielą lub sobotą, termin ten wygasa wraz z upływem ostatniej godziny następnego dnia roboczego. Termin upływa np. 3 maja, wówczas przesuwa się na dzień następny, czyli 4 maja (jeśli nie jest sobotą ani niedzielą).

OŚWIADCZENIE O ODSTĄPIENIU

Do zachowania terminu wystarczy wysłanie stosownego oświadczenia przed jego upływem. Oświadczenie o odstąpieniu można złożyć na formularzu albo w innej formie – najlepiej pisemnej i wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Konsument może też złożyć je osobiście w lokalu przedsiębiorcy za potwierdzeniem dostarczenia. Niektórzy sprzedawcy umożliwiają również odstąpienie od umowy za pomocą swojej strony internetowej. W takim przypadku muszą jednak potwierdzić otrzymanie oświadczenia, np. wysyłając wiadomość mailową do konsumenta z taką informacją.

W przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość (lub poza lokalem przedsiębiorstwa) umowę uważa się za niezawartą. Zatem odstąpienie od umowy ma skutek ex tunc, co oznacza, że odstąpienie od umowy wywołuje skutki z mocą wsteczną.

W takiej sytuacji zarówno przedsiębiorca, jak i konsument obowiązek dokonania wzajemnych rozliczeń.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY PO ODSTĄPIENIU OD UMOWY PRZEZ KONSUMENTA

Przedsiębiorca niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy jest zobowiązany zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy. Sposób dokonania zwrotu powinien być tożsamy ze sposobem zapłaty, jakiego użył konsument – oczywiście z wyjątkiem, gdy konsument wyraził zgodę na inny sposób zwrotu płatności.

Przedsiębiorca może wstrzymać się ze zwrotem płatności do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, co niewątpliwie zabezpiecza jego interesy.

Przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić nie tylko wartość oddawanego towaru, lecz także koszt związany z najtańszym spośród zawartych w ofercie sprzedawcy sposobów jego dostarczenia. Przedsiębiorca nie będzie więc zwracał konsumentowi żadnych dodatkowych kosztów, jakie poniósł. Gdy konsument zawierając umowę na odległość mógł dokonać wyboru między np. dostawą w formie listu poleconego – koszt 10 zł a przesyłką kurierska – koszt 20 zł, wówczas przedsiębiorca zwraca konsumentowi 10 zł na poczet kosztów dostarczenia rzeczy, nawet jeżeli konsument wybrał drugą opcję i poniósł w związku z tym wyższe koszty. Nie uwzględniamy jednak odbioru osobistego, jeśli będzie przewidziany, z tego względu, że nie jest to sposób dostarczenia rzeczy.

OBOWIĄZKI KONSUMENTA PO ODSTĄPIENIU OD UMOWY Z PRZEDSIĘBIORCĄ

Konsument po złożeniu oświadczenia o odstąpieniu zobowiązany jest do zwrotu rzeczy przedsiębiorcy lub przekazania jej osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie. Konsument musi dopełnić tego obowiązku nie później niż w ciągu 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.

Jeżeli konsument zmniejszy wartość rzeczy niewłaściwie ją użytkując, sprzedawca ma prawo obciążyć go dodatkowymi kosztami. Nie będzie mógł jednak tego uczynić, jeżeli nie poinformuje konsumenta o możliwości i terminie odstąpienia od umowy oraz nie wskaże formularza, za pomocą którego można tego dokonać.

WYŁĄCZENIA USTAWOWE PRAWA ODSTĄPIENIA OD UMOWY

Prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje konsumentowi na mocy art. 38 ustawy o prawach konsumenta między innymi w przypadku umów:

– której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb np. portret, sukienka szyta na miarę;

– której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia, czyli np. produkty spożywcze;

– której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu, np. kosmetyki, środki higieniczne;

– o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę.

WĄTPLIWOŚCI PRZY PORTALACH AUKCYJNYCH – WYŁĄCZENIE CZY NIE?

Pojawił się problem, czy konsument może odstąpić od umowy zawartej w drodze licytacji na portalu aukcyjnym takim jak chociażby Allegro. Ustawa o prawach konsumenta nie przewiduje w tym zakresie wyłączenia. Konsumentowi będzie przysługiwało więc prawo odstąpienia od umowy zawartej za pośrednictwem Allegro w ustawowym terminie 14 dni – oczywiście pod warunkiem spełnienia przesłanek, które muszą zaistnieć, by mówić o umowie na odległość. Wątpliwości na tym tle budziło sformułowanie zawarte w art. 38 pkt. 11 ustawy o prawach konsumenta, w świetle którego nie można odstąpić od umowy zawartej w drodze aukcji publicznej. Należy jednak podkreślić, że wyłączenie to nie dotyczy umów zawartych za pośrednictwem serwisów aukcyjnych tj. Allegro.

UMOWA ZAWARTA PRZEZ TELEFON – KIEDY JEST WIĄŻĄCA?

Ustawa zawiera również regulację dotyczącą umów zawieranych przez telefon. Zostały one poddane szczególnemu reżimowi, ze względu na konieczność ochrony praw konsumentów, którzy mogliby ponieść negatywne skutki podjęcia decyzji o zawarciu umowy podczas rozmowy telefonicznej. Przedsiębiorca może złożyć konsumentowi propozycję zawarcia lub dokonania modyfikacji umowy w trakcie rozmowy telefonicznej a konsument może wyrazić zgodę na propozycję przedsiębiorcy. Jednak do skutecznego do zawarcia umowy konieczne jest przesłanie konsumentowi projektu umowy. Do zawarcia umowy dochodzi więc tylko wtedy, gdy konsument wyrazi swoją zgodę na piśmie lub innym trwałym nośniku – czyli np. mailowo.

Autorem artykułu jest p. Karolina Ziółkowska

Wpisy powiązane

Napisz komentarz