Pracodawcy, uważajcie! Jak powołanie do wojska wpływa na stosunek pracowniczy?

Powołanie pracownika do wojska to moment, w którym rutynowe procedury kadrowe przestają wystarczać. Dla wielu firm oznacza to konieczność szybkiej adaptacji, zrozumienia przepisów i podjęcia właściwych decyzji, które zabezpieczą interesy przedsiębiorstwa i samego pracownika. W tym artykule przybliżamy najważniejsze zasady, obowiązki i dobre praktyki, które pomogą przejść przez ten proces bez niepotrzebnego stresu i ryzyka, zapraszamy!

Powołanie do wojska a praca – podstawy prawne

Powołanie do wojska jest uregulowane przede wszystkim w ustawie z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny oraz w Kodeksie pracy. W praktyce oznacza to, że w momencie doręczenia pracownikowi karty powołania, wchodzi on w szczególny reżim ochrony stosunku pracy. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy z tej przyczyny, a w niektórych sytuacjach umowy o pracę na czas określony lub na okres próbny trwające w dniu powołania ulegają z mocy prawa przedłużeniu do dnia powrotu pracownika ze służby.

Rodzaje powołania do wojska, a ich skutki

Wyróżniamy kilka form czynnej służby wojskowej, a każda z nich wiąże się z podobną ochroną zatrudnienia:

• Zasadnicza służba wojskowa – pełny okres służby, który może trwać nawet do 12 miesięcy i wymaga całkowitego oddelegowania pracownika do wojska.
• Służba przygotowawcza – krótszy, kilkumiesięczny okres szkoleniowy, również objęty ochroną stosunku pracy.
  Ćwiczenia rezerwy – trwające od kilku dni do kilkunastu miesięcy, obowiązkowe lub ochotnicze, wliczane do stażu pracy.
• Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa – podjęta z własnej inicjatywy pracownika, ale nadal chroniona przez przepisy prawa pracy.

Ochrona stosunku pracy podczas powołania do czynnej służby wojskowej

W naszej praktyce często słyszymy od pracodawców pytanie: „Czy mogę rozwiązać umowę z pracownikiem, który otrzymał powołanie do czynnej służby wojskowej?” Odpowiedź jest prosta – w zdecydowanej większości przypadków nie. Od dnia doręczenia karty powołania pracownik objęty jest jedną z najszerszych form ochrony stosunku pracy. Przepisy jasno stanowią, że w okresie trwania służby nie wolno wypowiedzieć ani rozwiązać umowy. Celem tej regulacji jest zagwarantowanie, że realizowanie obowiązków wobec państwa nie spowoduje utraty źródła utrzymania.

Ochrona ta ma jednak swoje wyjątki. Jeżeli przedsiębiorstwo jest w stanie upadłości lub w trakcie likwidacji, przepisy nie blokują całkowicie możliwości rozwiązania stosunku pracy. To szczególne sytuacje, w których ustawodawca musiał uwzględnić ochronę interesów wszystkich pracowników i wierzycieli, a nie tylko jednej osoby. Nawet wtedy jednak pracodawca zobowiązany jest do wypłaty należnych świadczeń, aby rozstanie odbyło się zgodnie z prawem i w poszanowaniu praw pracownika. Istnieje również mechanizm, który potrafi zaskoczyć wielu pracodawców. Jeżeli powołanie do czynnej służby wojskowej nastąpi w trakcie trwania umowy terminowej, po zakończeniu okresu próbnego, może dojść do sytuacji w której umowa o pracę na czas określony lub na okres próbny trwająca w dniu powołania ulegnie z mocy prawa przedłużeniu do dnia powrotu pracownika ze służby. Nie jest to kwestia uznaniowa – to obowiązek wynikający wprost z przepisów. 

Powołanie do wojska a praca – jakie prawa ma pracownik?

Powołanie do wojska a praca to zagadnienie, które wymaga znajomości konkretnych regulacji prawnych. Z perspektywy naszej kancelarii prawo pracy kluczowe jest, aby pracownik wiedział, z jakich uprawnień może skorzystać i jakie procedury go obowiązują. Poniżej przedstawiamy najważniejsze świadczenia i prawa, które przysługują osobie powołanej do czynnej służby wojskowej.

• Zachowanie stażu pracy - okres spędzony w służbie wojskowej wlicza się do stażu pracy. Ma to wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego, wysokość dodatków stażowych oraz przyszłe uprawnienia emerytalne. Po powrocie pracownik kontynuuje zatrudnienie z zachowaniem ciągłości stażu.
• Uposażenie wojskowe i rekompensata - w czasie służby pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia od pracodawcy, lecz uposażenie wojskowe. Jeśli jest ono niższe od dotychczasowej pensji, można ubiegać się o rekompensatę różnicy. Wymaga to złożenia wniosku oraz przedstawienia dokumentów potwierdzających wysokość wcześniejszego wynagrodzenia.
• Odprawa z tytułu powołania - w wielu przypadkach pracownikowi przysługuje odprawa w wysokości równowartości dwutygodniowego wynagrodzenia. To jednorazowe wsparcie finansowe, które pomaga w początkowym okresie służby i łagodzi skutki nagłej zmiany źródła dochodu.

Świadomość, jakie prawa przysługują w sytuacji powołania do wojska, pozwala uniknąć niepotrzebnych komplikacji – zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.

Obowiązki pracodawcy po zakończeniu służby wojskowej

Zakończenie powołania do czynnej służby wojskowej nie oznacza dowolności w decyzjach kadrowych. Pracodawca ma jasno określone obowiązki, których niedopełnienie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi.

• Termin powrotu pracownika - po zakończeniu służby pracownik powinien zgłosić gotowość do pracy w terminie 30 dni. Dla pracodawcy oznacza to konieczność przygotowania miejsca pracy i ewentualnych formalności kadrowych tak, aby umożliwić płynne ponowne zatrudnienie.
• Przywrócenie na odpowiednie stanowisko - zgodnie z przepisami, pracodawca ma obowiązek przyjąć pracownika z powrotem na poprzednie stanowisko. Jeżeli nie jest to możliwe z przyczyn organizacyjnych, należy zapewnić stanowisko równorzędne – o podobnym zakresie obowiązków i wynagrodzeniu – które pozwoli kontynuować karierę bez obniżenia standardu zatrudnienia.
• Skutki naruszenia obowiązków - odmowa przyjęcia pracownika po służbie, opóźnianie zatrudnienia czy zaproponowanie stanowiska rażąco nieadekwatnego do kwalifikacji może skutkować roszczeniami sądowymi. Pracownik ma prawo domagać się odszkodowania lub przywrócenia do pracy, a sąd pracy zazwyczaj stoi po stronie osoby, której prawa zostały naruszone.

Z punktu widzenia naszej kancelarii, właściwe przygotowanie organizacji na powrót pracownika po służbie wojskowej to nie tylko kwestia zgodności z przepisami, ale również budowania wizerunku odpowiedzialnego i lojalnego pracodawcy.

Praktyczne wskazówki dla pracodawców

• Zachowuj pełną dokumentację - przechowuj kopię karty powołania, korespondencję z pracownikiem oraz wszelkie zaświadczenia dotyczące przebiegu służby. To podstawa, aby w razie sporu móc wykazać, że wszystkie działania były zgodne z prawem.
• Aktualizuj regulaminy i procedury HR - wprowadź do regulaminu pracy zapisy dotyczące postępowania w przypadku powołania do czynnej służby wojskowej. Jasne procedury ułatwią dział kadrowy sprawne przeprowadzenie formalności i zminimalizują ryzyko błędów.
• Zaplanuj zastępstwo i organizację pracy - powołanie pracownika może wiązać się z dłuższą nieobecnością. Warto wcześniej przygotować plan zastępstwa, aby zapewnić ciągłość funkcjonowania zespołu i uniknąć nagłych braków kadrowych.
• Konsultuj się z prawnikiem - w przypadku wątpliwości interpretacyjnych lub nietypowych sytuacji (np. powołanie w trakcie trwania umowy terminowej) warto skorzystać z pomocy kancelarii prawo pracy. Profesjonalne wsparcie pozwoli uniknąć naruszeń przepisów i związanych z tym kosztów.
• Buduj kulturę zaufania - transparentna komunikacja z pracownikiem powołanym do wojska oraz poszanowanie jego praw sprzyja lojalności i pozytywnemu wizerunkowi firmy – zarówno wśród obecnej, jak i przyszłej kadry.

Kancelaria prawo pracy Ciesielski i Partnerzy – pewność i bezpieczeństwo w procesie

Powołanie do wojska to sytuacja, która wymaga od pracodawcy nie tylko znajomości przepisów, ale również umiejętności sprawnego zarządzania personelem w wyjątkowych okolicznościach. Jasne procedury, terminowe dopełnianie obowiązków i poszanowanie praw pracownika pozwalają uniknąć sporów oraz budować wizerunek odpowiedzialnego pracodawcy.

Kancelaria prawo pracy Ciesielski i Partnerzy z Torunia od lat wspiera przedsiębiorców w obsłudze takich przypadków – od momentu doręczenia karty powołania do czynnej służby wojskowej, aż po organizację bezproblemowego powrotu pracownika do firmy. Nasze doświadczenie i znajomość aktualnych przepisów pozwalają zabezpieczyć interesy obu stron, zapewniając zgodność działań z prawem oraz poczucie bezpieczeństwa w całym procesie.

Marcin Ciesielski

Radca Prawny / Założyciel kancelarii

Specjalista w sprawach doradztwa biznesowo-prawnego dla przedsiębiorców, inwestycji, prawa spółek, prawa umów, sukcesji w firmach, ochrony danych osobowych i prawa konsumentów.